Geschiedenis van het van Stolkpark
Volgens de statuten van de Wijkvereniging omvat haar werkgebied het gedeelte van de gemeente Den Haag bekend als “Van Stolkpark en Scheveningse Bosjes” (wijk 6 in gemeentelijke indeling in 39 wijken). Dat is het gebied aan de binnenzijde van de Scheveningseweg, de Kanaalweg, de Duinweg, de Haringkade, de Koninginnegracht, de Algemene Begraafplaats, de Kerkhoflaan en de Ary van de Spuyweg. Zie kaart wijk 6 in bijlage aan het einde van dit stuk.
Ontwikkelingsgeschiedenis
Het Van Stolkpark is een van de eerste villaparken in ons land. Zijn naam ontleent het aan mr. Thomas van Stolk, lid van een bekend Rotterdams koopmansgeslacht. Vanaf 1860 woonde hij in Den Haag, waar hij als advocaat werkzaam was. De Scheveningseweg, waarlangs in 1864 een paardentramverbinding tussen Den Haag en de badplaats was aangelegd, oefende in die tijd een grote aantrekkingskracht uit op welgestelde Rotterdammers die er in de zomermaanden huizen huurden of zich er permanent vestigden. Deze weg, aangelegd in 1665 naar ontwerp van Constantijn Huygens, liep aanvankelijk door het duinlandschap, dat bekend stond onder de naam “‘s Graven Wildernisse”.
De Scheveningse Bosjes zijn ontstaan uit aanplantingen, die op het einde van de 18de eeuw werden uitgevoerd door een Rotterdammer, bekend als de “Bataafsche Boer”. De uitspanning “De Bataaf” ontleende haar naam aan deze eerste exploitant van het duingebied. Uit de in 1828 gebouwde uitspanning Buitenlust ontstond later het “Hotel de la Promenade”.
Van Stolk kocht in 1872 en 1873 percelen duingrond ten oosten van de Scheveningseweg met de bedoeling hier een villapark te stichten. Het ontwerp hiervoor werd geleverd door de tuinarchitecten J.D. en L.P. Zocher te Haarlem. Rond 1875 verrezen langs de Van Stolkweg de eerste villa’s, in de jaren tachtig gevolgd door herenhuizen aan de Parkweg, Hogeweg en Duinweg. Met de aanleg van de Belvedereweg in 1900 werd het villapark afgerond.
Het ontwerp van de beide Zochers is grotendeels gevolgd; een ovaal plein met muziektent, dat geprojecteerd was waar de Hogeweg en de Parkweg samen komen, werd echter niet gerealiseerd. Kenmerkend voor het villapark zijn de in een weidse bocht aangelegde Van Stolkweg en Parkweg en de qua beloop half-cirkelvormige Belvedereweg-Professor P.S. Gerbrandyweg. De villa’s zijn gesitueerd in ruime tuinen met bomen, terwijl ook langs de wegen boombeplanting is toegepast.
Reeds kort na de aanleg van het Van Stolkpark vestigden zich hier echter ook hotels, zoals “Alla Bella Vista” aan de Van Stolkweg 16 en het “Parkhotel”, Parkweg 13, die later een andere bestemming kregen. De Kanaalweg vertoont volgens het plan aaneengesloten bebouwing waarin ook winkels voorkomen.
De ontwikkeling van het Van Stolkpark wordt vanaf 1900 gekenmerkt door een geleidelijk verdichtingsproces, dat zowel nieuwbouw als vervangende nieuwbouw van een grotere omvang en aanbouw betrof. De grootste verdichting in een keer vond -overigens met respect voor de schaal en kwaliteit van de villawijk- plaats aan de Duinweg en het deel van de Kanaalweg dat in 1962 de naam Professor P.S. Gerbrandyweg kreeg. Hier kwamen in de jaren dertig korte reeksen herenhuizen onder een kap in de stijl van de Nieuwe Haagse School. De na-oorlogse bouw van appartementen werd in 1928 voorafgegaan door het grootschalige flatgebouw van de architect W. Verschoor aan de Kanaalweg/Van Stolkweg.
Structurele en/of functionele veranderingen.
Veel van de villa’s en grote herenhuizen hebben vanaf de jaren dertig en veelal ook rond de oorlog hun woonfunctie verloren om dienst te doen als kantoren of scholen. Ook het hiervoor genoemde appartementengebouw aan de Kanaalweg/Van Stolkweg is omgebouwd tot kantoor. In het Van Stolkpark is sinds 1930 het Eerste Vrijzinnig Christelijk Lyceum gevestigd aan de Parkweg/Van Stolkweg. Deze school begon in de villa Parkweg 35 en kreeg in de jaren zeventig een groot gebouw dat zich in geen enkel opzicht voegt naar zijn omgeving. Verscheidene internationale scholen waren in villa’s gehuisvest maar zijn inmiddels verhuisd. Het Luzac Lyceum is nu in een van die villa’s aan de Parkweg gelocaliseerd. De nieuwe functies in de wijk hadden tot gevolg dat enkele tuinen ten dele werden verhard ten behoeve van parkeren. Andere ingrijpende veranderingen waren de bouw van verpleeghuizen en de vestiging van een sociaal-paedagogisch centrum tegen de villa ‘Sandhaghe’ aan de Hogeweg 18. Aan de Van Stolkweg, Parkweg, Duinweg en Professor P.S. Gerbrandyweg kwamen kleine flatgebouwen, waarvan de meeste in de plaats van villa’s.
Met de aanleg van een doorgaande verkeersweg ter plekke van de Duitse tankgracht uit de Tweede Wereldoorlog (Prof. B.M. Teldersweg, in 1969 aangesloten op het Hubertusviaduct) werden de Scheveningse Bosjes in tweeën gedeeld. Ook werd de vorm van de Waterpartij veranderd. De oude uitspanning “De Bataaf” groeide uit tot een sportcomplex met tennisbanen. Aan de Haringkade werd een deel van het natuurgebied bestemd voor de aanleg van Madurodam. In de jaren negentig kreeg deze miniatuurstad een uitbreiding, wat verdere aantasting van het natuurschoon betekende. Gelukkig is het eerste plan uiteindelijk niet doorgegaan, na druk van de wijkvereniging, samen met andere wijkverenigingen uit Scheveningen.
Aan de kant van de Scheveningseweg verrees het Promenade hotel (arch. P. Zanstra, 1969) niet ver van de plekwaar zijn kleinere 19de-eeuwse voorganger stond.
(Bron:Monumenten inventarisatieproject Den Haag 1850-1940. Den Haag 1992. Met enige kleine aanpassingen.)
Meer weten? Lees dan ook:
G.L. Hondius, ‘Het Van Stolkpark. De geschiedenis van een ‘Rotterdams’ buurtje tussen Scheveningen en Den Haag.’ In: Jaarboek Die Haghe 1970, 17-41.
A.E.M. Landheer-Roelants: Het Van Stolkpark in oude ansichten. Zaltbommel 1983.
A.E.M. Landheer-Roelants, m.m.v. Ton Landheer: Romantisch buiten wonen in de stad. 125 jaar Van Stolkpark. Utrecht 1999.
Van Stolkparkkoerier, 1978 jrg. 1 – Ingescand op deze website